بهتر است اولین تغذیه نوزاد در اتاق زایمان انجام شود و در مادرانی که تحت عمل سزارین قرار می‌گیرند شیردهی باید به محض به هوش آمدن مادر انجام شود. شیردهی باید در عرض 1 ساعت پس از تولد آغاز شود، زیرا علیرغم آنکه در آن زمان شیر کمی وجود دارد ولی این کار کمک میکند تا تغذیه و ارتباط نزدیک مادر و کودک پایه ریزی شود. بهتر است نوزاد در بدو تولد روی شکم مادر گذاشته شود تا ارتباط پوست با پوست در همان دقایق اولیه تولد ایجاد شود. این کار موجب تحریک ترشح هورمون اکسیتوسین در مادر و ترشح شیر از سینه مادر میشود، به علاوه در کنترل دمای بدن نوزاد کمک میکند.
تغذیه کودک با شیر مادر
ترک سینه
ترک خوردگی نوک پستان هنگام شروع دوران شیردهی شایع است. معمولا ترک نوک پستان بعد از زایمان، در هفته اول یا دوم شیردهی به وجود می آید. اگر مادری با این مشکل مواجه شد نحوه شیردهی او غلط است. مادر می تواند هر بار با چربی شیر دور سینه را آغشته کند. این بهترین محلول و چربی است که می توان برای چرب کردن پوست سینه استفاده کرد. نحوه شیردهی مادر باید اصلاح شود تا شقاق سینه به وجود نیاید. بعضی از مادران نوک سینه شان به سمت داخل است. به این مادران توصیه می شود از سرشیشه استفاده کنند. آن ها می توانند قبل از مکیدن و خوردن شیر نوزاد نوک سینه خود را به سمت بیرون فشار دهند یا حتی با ماساژ سینه نوک را پیدا کنند. سر شیشه برای سینه هایی که سرشان به سمت داخل است و سینه هایی که شقاق دارند، مناسب است.
سایز سینه و تاثیر آن در شیردهی به نوزاد
از نظر آناتومیک در هر سینه 15 تا 20 لوب(غدد شیردهی) وجود دارد که باعث می شود سایز سینه ها با هم متفاوت باشند. کوچک و بزرگ بودن سینه مادر در میزان شیر او تاثیری ندارد. ممکن است مادری سایز سینه اش کوچک باشد ولی نوزادش به خوبی وزن گیری کند و شیر بخورد. در طول دوران شیردهی ممکن است یک سینه ترشح داشته باشد یا مادر شاغل باشد و در خانه نباشد در این صورت می تواند شیر خود را بدوشد و بعدا با قاشق به نوزاد بدهد. شیر مادر را تا 6 ساعت می توان در دمای اتاق نگهداری کرد. همچنین شیر را در یخچال تا 2 روز و در جایخی تا 3 هفته و در فریزر تا 3 ماه می توان نگه داشت. برای مادرانی که شاغل هستند این روش بسیار مناسب است. مادران شاغل می توانند خودشان شیرشان را بدوشند یا این که با استفاده از دستگاه شیر را بدوشند.
دلایل احتمالی عدم تمایل چند روزه کودک به خوردن شیر مادر
1 - غذاهای جدید یا سایر تغییرات در رژیم غذایی مادر که ممکن است باعث تغییر طعم شیر مادر شود.
2- دندان درآوردن کودک و حساس شدن لثه های او که باعث می شود مکیدن شیر مادر برایش دردناک شود.
3 - ممکن است شما دچار استرس باشید و نوزاد متوجه این حالت روانی شما شود .
4 - شیوه شیردادن تان را تغییر داده اید.
5 - ورزش منظم و در حد متعادل مانعی برای شیردهی مادر محسوب نمی شود، اما گاهی دیده می شود که پس از فعالیت بدنی شدید و ورزش مادر شیرده، به علت ورود اسید لاکتیک به شیر، طعم تلخ در شیر ایجاد می شود.
6- به گاز گرفتن اتفاقی نوزاد با صدای بلند واکنش نشان داده اید و او را ترسانده اید.
7 - عطر یا دئودورانت تان را تغییر داده اید و نوزاد متوجه تغییر بوی شما شده است.
8 - ممکن است نوزاد شما دچار عفونت گوش شده باشد، آبریزش بینی و سایر عارضه ها در نوزاد که شیرخوردن از پستان را برای کودک دردناک یا ناراحت کننده می کند .
9- فعالیت بدنی شدید مادر شیرده به علت ورود اسید لاکتیک به شیر، موجب تلخ شدن شیر مادر می شود و به همین علت شیرخوار از خوردن شیر امتناع می کند.
موانع شیر را برطرف کنید!
دکتر اکبر کوشانفر متخصص کودکان و استاد دانشگاه شهید بهشتی در مورد مشکلات شیر دادن و روش های برطرف کردن این مشکلات می گوید:
شیر مادر برای تغذیه شیرخواران از بدو تولد تا 6 ماهگی کاملا کافی و سالم است. شیر مادر برای رشد و نمو جسمی و روحی شیرخوار و حرکت شیرخوار بسیار مفید است. مادری که قصد شیر دادن به نوزاد را دارد باید کاملا به روش شیردهی آگاه باشد. زمانی به نوزاد شیر بدهد که وقت خواب نوزاد نباشد، نوزاد گرسنه باشد و درد شکم نداشته باشد. گاهی اوقات که نوزاد از خوردن شیر امتناع می کند دلایلی دارد. ممکن است نوک سینه مادر برجسته نباشد و شیرخوار به سختی شیر بخورد. با توجه به این مشکل مادر باید از قبل این آمادگی را برای حل مشکل داشته باشد تا نوزادش با مشکل شیرخوردن روبه رو نشود.گاهی اوقات هم سینه مادران بزرگ است و جلوی تنفس نوزاد را می گیرد که مادر باید طوری به نوزاد شیر دهد که مانع تنفس نوزاد نشود. بعضی مواقع نوک سینه مادر در اثر مکیدن شیر زخم می شود، در این صورت مادر باید از پمادهای مخصوصی استفاده کند تا بتواند به نوزاد شیر دهد. اگر مادر تمام این موارد را رعایت کند و با مهربانی به نوزاد خود شیر دهد هیچ مشکلی در شیر دادن به نوزاد خود نخواهد داشت و بعد از 6 ماهگی نوزاد مادر می تواند شروع به دادن غذای تکمیلی به نوزاد کند.
شیردادن به نوزاد طبق برنامه
شیرمادر هضم آسانی دارد و زمان و برنامه مشخصی برای تغذیه شیرخوار نمی توان ارائه کرد. این واقعیت طبیعی است که وقتی شکم شیرخوار به طور مرتب پر باشد و پستان ها پی درپی تخلیه شوند از بسیاری مشکلات شیردهی پیشگیری می شود هیچ جدول زمانی نمی تواند مشخص کننده زمان شیردهی باشد. برخی کودکان زودتر از 2 ساعت یکبار و برخی دیگر فواصل زمانی طولانی تر نیاز به تغذیه دارند. آنچه مسلم است اگر کودک از نظر افزایش وزن مشکلی نداشته باشد می توانید بعد از حدود 20 دقیقه عمل شیردادن را قطع کنید و مطمئن باشید که کودک گرسنه نخواهد ماند. در مورد کودکانی که بعد از خوردن چند دقیقه شیر تمایل به خوابیدن پیدا می کنند و مادر مطمئن است که هنوز کودک سیر نشده است توصیه می شود با عوض کردن سینه یا گرفتن آروغ و نیز تعویض پوشک کودک را بیدار نگه دارید تا به شیرخوردن ادامه دهد . البته میزان خیس و کثیف شدن پوشک کودک معیار خوبی برای میزان سیرشدن کودک خواهد بود. در مورد بچه ای که فقط مدت کوتاهی شیر می خورد بهتر است سعی کنید در فواصل زمانی کوتاهتر یا به طور مکرر و پی درپی به او شیر بدهید.
یکی از معیارهای مهم در میزان کافی بودن شیرمادر جدول رشد کودک است. هر کودک شیرخوار ماهانه بین 500 تا 600 گرم وزن اضافه می کند که نشان دهنده سلامت کودک و کافی بودن شیر مادر است. البته کودک در 2 هفته اول تولد وزن کم می کند. معیار دیگر در کافی بودن شیرمادر تعداد پوشک خیلی خیس کودک در شبانه روز است که بین 6 تا 8 عدد مناسب است . کودک برای 6 هفته اول معمولا 2 تا 5 بار مدفوع در طول روز خواهد داشت. مادر باید تغذیه خوبی داشته باشد. ویتامین های لازم، آهن و کلسیم مصرف کند تا شیری که به نوزاد می دهد برای او کافی باشد و نوزاد رشد طبیعی داشته باشد. مادر هر 5/1 تا 2 ساعت می تواند به نوزاد شیر دهد که نوزاد در این فواصل استراحت کافی داشته باشد و هر وقت گرسنه اش شد بیدار شود. در 2 ماهه اول که رشد نوزاد سریع است شیرخوار حتی شب هم درخواست شیر می کند. مادر در این صورت باید با نوزاد همراهی کند و شب ها به نوزاد شیر دهد. دراین مورد اگر نوزاد وزنش طبیعی باشد مادر می تواند شب ها به نوزاد شیر ندهد.
عفونت هایی که از شیر مادر به نوزاد منتقل می شوند
معمولا هیچ مانعی برای تجویز شیر مادر وجود ندارد، جز در موارد خاصی که مادر به بیماری مبتلا باشد که برای نوزاد خطرناک است و شیر مادر نوزاد را آلوده می کند. از جمله این بیماری ها سل باز ریوی است. در این بیماری چون مادر آلودگی دارد نمی تواند به نوزاد شیر بدهد. همچنین مادرانی که آبسه های شدید پستان دارند نباید به نوزاد شیر دهند. برخی مواقع مادر ممکن است از نظر روحی شرایط مناسبی نداشته باشد که در این موارد بهتر است به نوزاد شیر ندهد.در مواردی مانند سرماخوردگی و آنژین چون با دارو درمان می شود و نگرانی وجود ندارد مادر می تواند به نوزاد شیر دهد.